Tân Thủ tướng Sanae Takaichi vốn được biết đến là người tham công tiếc việc. Bà thường bỏ qua các buổi gặp gỡ xã giao và thậm chí công khai bác bỏ ý tưởng cần cân bằng giữa công việc với cuộc sống cá nhân.
Nhưng ngay cả khi theo tiêu chuẩn này, nhiều người vẫn bất ngờ khi bà Takaichi ngày 7/11 triệu tập cuộc họp với các trợ lý vào lúc 3 giờ sáng nhằm chuẩn bị cho buổi làm việc tại quốc hội vào lúc 9 giờ sáng hôm đó. Cuộc họp lúc rạng sáng của bà Takaichi kéo dài khoảng 3 tiếng.
Nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản đã giành được tín nhiệm bằng cam kết sẽ làm việc hết sức mình. Kể từ khi nhậm chức ngày 21/10, bà đã giữ lời hứa. Tuy nhiên, cuộc họp lúc 3 giờ sáng đang phản tác dụng thay vì thể hiện cam kết về sự cống hiến của bà.
Một số người cho rằng cuộc họp đang vô tình cổ vũ cho những thói quen làm việc không lành mạnh và cực đoan, khi Nhật Bản là quốc gia bị ám ảnh với vấn nạn “làm việc đến chết”. Những người khác nói bà đang đặt những gánh nặng không cần thiết lên đội ngũ nhân viên của mình.
Yoshihiko Noda, cựu thủ tướng và là lãnh đạo đảng chính trị đối lập, mô tả quyết định triệu tập cuộc họp của bà Takaichi là “điên rồ”. Khi còn là lãnh đạo Nhật Bản năm 2011-2012, ông thường bắt đầu công việc lúc 6-7 giờ sáng.
“Bà ấy làm việc thì không sao, nhưng bà ấy không nên kéo những người khác phải theo mình. Đó là lúc mọi người đang ngủ. Đây là thái độ thật đáng buồn của một lãnh đạo đất nước”, ông nói.
Bà Takaichi đã cố gắng giải thích rõ hoàn cảnh triệu tập cuộc họp. Bà cho biết máy fax, phương tiện giao tiếp chủ yếu ở Nhật Bản, ở nhà bị lỗi nên bà quyết định đến dinh thủ tướng để xem tài liệu trước cuộc họp về ngân sách ở quốc hội.
Thủ tướng Nhật Bản thừa nhận việc bà dậy sớm và chuẩn bị cho cuộc họp đã “gây bất tiện” cho nhân viên. Tuy nhiên, bà cho rằng việc nhóm họp sớm là cần thiết để soạn câu trả lời cho từng vấn đề mà các nghị sĩ có thể chất vấn bà tại quốc hội.
Một số thành viên đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền đã đổ lỗi cho các nghị sĩ vì gửi câu hỏi tới Thủ tướng quá muộn. “Ngay cả một người tham công tiếc việc như Thủ tướng Takaichi cũng không muốn phải có mặt tại nơi làm việc lúc 3h sáng”, nhà lập pháp Midori Matsushima viết trên X.
Một số lãnh đạo doanh nghiệp cũng bày tỏ ủng hộ bà Takaichi, nói rằng họ không hiểu tại sao phải ý kiến về thói quen làm việc của lãnh đạo Nhật Bản. Kenji Koshio, giám đốc điều hành của công ty điện tử Shindenki ở thành phố Kobe, cho rằng binh sĩ, cảnh sát, lính cứu hỏa và nhân viên y tế luôn được kỳ vọng làm việc suốt ngày đêm, thì tại sao Thủ tướng Nhật Bản lại không được.
“Tại sao các vị không biết ơn những người đang làm việc chăm chỉ vì người dân Nhật Bản”, ông viết trên blog cá nhân.
Tranh cãi về cuộc họp lúc tinh mơ của bà Takaichi nổ ra trong bối cảnh Nhật Bản đang cân nhắc nới lỏng giới hạn tối đa về giờ làm thêm, ý tưởng được Thủ tướng ủng hộ. Giới hạn hiện tại là 45 giờ làm thêm mỗi tháng, được áp dụng từ năm 2019 sau cái chết của nhân viên tập đoàn Dentsu Matsuri Takahashi. Người này đã tự tử vào năm 2016 sau khi làm thêm hơn 100 giờ mỗi tháng.
Khủng hoảng “làm việc tới chết” (hay còn gọi là karoshi) là nỗi ám ảnh với người dân Nhật Bản. 2.968 người chết vì tự sát liên quan đến làm việc quá sức vào năm 2022, trong khi năm 2021 là 1.935 người.
Chính phủ Nhật Bản trong những năm qua đã cố gắng khắc phục vấn đề này và nhiều người trẻ Nhật Bản đã có “cuộc cách mạng thầm lặng” để giảm giờ làm.
Theo kết quả nghiên cứu của Takashi Sakamoto, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Việc làm Recruit Works, số giờ làm việc hàng năm ở Nhật Bản đã giảm 11,6% từ 1.839 giờ năm 2000 xuống còn 1.626 giờ vào năm 2022. Con số này đặt Nhật Bản ngang hàng với nhiều quốc gia châu Âu. Mức sụt giảm rõ rệt nhất có thể thấy ở nam giới trong độ tuổi 20. Họ làm việc trung bình 46,4 giờ mỗi tuần vào năm 2000, nhưng chỉ còn 38,1 giờ vào năm 2023.
Makoto Watanabe, giáo sư truyền thông tại Đại học Hokkaido Bunkyo, nhận xét thanh niên Nhật Bản đang ưu tiên cân bằng giữa công việc và cuộc sống, đồng thời từ chối chấp nhận các điều kiện làm việc khắc nghiệt.
Với tâm lý này, nhiều người có lẽ khó đồng tình với quan điểm làm việc của bà Takaichi, theo giới quan sát.
Bà Takaichi ủng hộ việc cho phép mọi người tăng giờ làm thêm, nói rằng đó là nguồn thu quan trọng, nhưng cũng nhấn mạnh không nên đánh đổi bằng sức khỏe. Kể từ khi bước chân vào chính trường trong những năm 1990, bà Takaichi đã biến tinh thần làm việc trở thành một phần bản sắc riêng. Bà đã hứa trong chiến dịch tranh cử rằng sẽ loại bỏ sự cân bằng giữa công việc với cuộc sống, tuyên bố bà sẽ “làm việc và làm việc”.
Trong ba tuần đầu trên cương vị thủ tướng, bà Takaichi đã có lịch trình làm việc dày đặc bất thường. Vài ngày sau khi nhậm chức, bà tới Malaysia dự hội nghị cấp cao ASEAN từ ngày 25/10, sau đó trở về Nhật để đón tiếp Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 28/10, rồi ngày tiếp theo tới Hàn Quốc dự APEC.
Shigeaki Koga, cựu quan chức kinh tế, nói ông có thể thông cảm với cường độ làm việc cao của bà Takaichi trong những tuần đầu tiên nhậm chức. Nhưng ông cho rằng bà nên giữ thói quen của những người tiền nhiệm là chỉ tổ chức các cuộc họp sau 7-8h sáng.
“Dù thế nào đi nữa, 3h sáng là quá sớm”, ông nói.
Ông Koga lưu ý có lẽ bất kỳ lãnh đạo nào ngày nay cũng khó có thể được nghỉ ngơi đầy đủ, nhưng ông nói thêm điều quan trọng là không gây ra gánh nặng cho nhân viên. “Thủ tướng khó có thể thư giãn. Nhưng điều tốt nhất là nên âm thầm làm việc chăm chỉ”, ông nói.
Thanh Tâm (Theo SCMP, NHK)