‘Kalmaegi là bão mạnh hiếm gặp trong tháng 11’

Bão Kalmaegi đang mạnh cấp 14, giật cấp 17, dự kiến bắt đầu ảnh hưởng đến Trung Trung Bộ từ chiều 6/11. VnExpress phỏng vấn TS Trương Bá Kiên, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng khí hậu, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, về cơn bão này.

– Ông đánh giá thế nào về cơn bão Kalmaegi?

– Nếu so sánh Kalmaegi với các cơn như Kyle năm 1993, Lingling 2001, Damrey 2017 hay Molave 2020, có thể thấy một số nét tương đồng về quỹ đạo và thời điểm hoạt động. Các cơn bão đều hình thành ở phía đông Philippines, di chuyển theo hướng tây hoặc tây tây bắc, ảnh hưởng đến miền Trung Việt Nam vào cuối mùa bão (tháng 10-11), giai đoạn thường có sự tương tác giữa bão, không khí lạnh và dải hội tụ nhiệt đới gây mưa rất lớn.

Tuy nhiên, điểm khác biệt của Kalmaegi là khi vào Biển Đông, gặp môi trường rất thuận lợi về nhiệt, ẩm với nhiệt độ mặt nước biển cao 29-30 độ C, độ đứt gió thấp, hội tụ mực thấp tốt, phân kỳ trên cao thoáng. Bão lại đang ở giai đoạn trưởng thành, nối với dải hội tụ nhiệt đới nên được tiếp thêm năng lượng mạnh mẽ để tăng cấp, có thể đạt cấp 14, thậm chí cuối cấp 14, đầu cấp 15.

Khác với nhiều cơn bão cuối mùa thường suy yếu nhanh khi gặp không khí lạnh, Kalmaegi lại đi vào Biển Đông trong thời điểm khối không khí lạnh đã rút nên ít bị cản trở, nhờ đó vẫn giữ được cường độ mạnh (cấp 14, giật trên cấp 16) trong quá trình di chuyển.

Một điểm khác là bão di chuyển khá nhanh theo hướng tây tây bắc, vận tốc trung bình 25 km/h, cao hơn hẳn tốc độ 15 km/h của nhiều cơn bão khác. Tóm lại, Kalmaegi di chuyển nhanh, gặp điều kiện rất thuận lợi để tăng cấp, điều hiếm gặp vào tháng 11.

– Các mô hình dự báo trong nước và quốc tế nhận định thế nào về hướng đi và cường độ của bão?

– Hiện các mô hình dự báo trong nước và quốc tế khá thống nhất về quỹ đạo và cường độ của bão Kalmaegi. Các dự báo cho thấy bão theo hướng tây tây bắc, ảnh hưởng trực tiếp đến Trung Trung Bộ và Nam Trung Bộ, trọng tâm là từ Quảng Ngãi đến Khánh Hòa.

Hầu hết mô hình dự báo bão sẽ giữ hoặc tăng thêm cường độ khi di chuyển trên Biển Đông, đạt cực đại cấp 14, giật cấp 16-17, rồi suy yếu dần khi tiến vào đất liền. Tùy theo tốc độ di chuyển và sự thay đổi của môi trường xung quanh, bão khi đổ bộ có thể giảm xuống cấp 12-13, nhưng vẫn là cơn bão rất mạnh so với trung bình nhiều năm.

– Bão bắt đầu tác động đến đất liền vào lúc nào và khu vực nào ảnh hưởng trực tiếp?

– Theo các bản tin mới nhất của cơ quan khí tượng, từ đêm nay bão Kalmaegi sẽ bắt đầu gây gió mạnh và sóng lớn ở giữa Biển Đông, bao gồm vùng biển phía bắc quần đảo Trường Sa. Gió mạnh cấp 8-11, vùng gần tâm bão cấp 12-14, giật cấp 17, sóng cao 5-7 m, có nơi tới 10 m.

Từ sáng sớm mai, vùng biển nam Quảng Trị đến Khánh Hòa, trong đó có khu vực Lý Sơn và Cù Lao Chàm, gió mạnh dần từ cấp 6 đến 11, vùng gần tâm bão cấp 12-14, giật 17.

Trên đất liền, từ chiều tối nay khu vực ven biển từ nam Quảng Trị đến Đà Nẵng và phía đông Quảng Ngãi – Đăk Lăk bắt đầu có gió cấp 6-7, sau tăng lên cấp 8-9, vùng gần tâm bão cấp 10-12, giật 14-15; trong khi phía tây Quảng Ngãi – Đăk Lăk có gió cấp 6-7, giật cấp 10.

Như vậy, thời gian bão bắt đầu ảnh hưởng là từ tối nay đến rạng sáng 7/11. Trung Trung Bộ và Nam Trung Bộ sẽ chịu tác động mạnh nhất của bão Kalmaegi, cả về gió, mưa và sóng lớn.

– Nguy cơ lớn nhất của cơn bão này là gì?

– Chúng tôi đang theo dõi sát các yếu tố chính có thể ảnh hưởng đến hướng đi và cường độ của bão Kalmaegi, gồm dòng dẫn đường, nhiệt độ mặt biển, không khí lạnh và độ đứt gió. Về cơ bản, dòng dẫn đường ít biến động nên quỹ đạo bão khá ổn định.

Tuy nhiên, có một điều đáng lưu ý là khi Kalmaegi di chuyển gần bờ, khu vực có nhiệt, ẩm yếu hơn, đồng thời ma sát địa hình và đứt gió tăng dần, khiến bão nhiều khả năng giảm cường độ xuống cấp 12 trước khi đổ bộ.

Bão Kalmaegi mang theo các yếu tố nguy hiểm tổng hợp, trong đó nổi bật là gió mạnh, sóng lớn và mưa lũ. Trên biển, vùng giữa Biển Đông và ven bờ Trung Bộ có thể có gió cấp 12-14, giật 17, sóng cao 6-10 m, gây nguy hiểm nghiêm trọng cho tàu thuyền, giàn khoan và các hoạt động trên biển.

Ven bờ, nước dâng do bão có thể đạt 0,3-0,6 m, kết hợp với sóng lớn dễ gây ngập úng, xói lở bờ biển, tràn sóng qua đê và làm chậm thoát lũ. Trên đất liền, hoàn lưu bão rộng, kết hợp địa hình đón gió khiến khu vực từ Đà Nẵng đến Đăk Lăk có thể có mưa rất to, phổ biến 200-300 mm mỗi đợt, cục bộ có nơi trên 500 mm, còn khu vực từ TP Huế đến Lâm Đồng – Khánh Hòa mưa 150-200 mm, nơi cao nhất trên 300 mm.

Do đó, bão có thể gây đồng thời gió mạnh, sóng lớn và mưa lũ diện rộng, trong đó mưa lớn sau bão mới là yếu tố có khả năng gây thiệt hại nghiêm trọng nhất vì đất đã bão hòa nước sau các đợt mưa trước đó.

– So với đợt mưa lũ lịch sử vừa qua ở miền Trung, mức độ ngập lụt và lũ trên các sông như thế nào?

– Dự báo hiện tại cho thấy lượng mưa lần này có thể thấp hơn và không kéo dài như đợt mưa lũ vừa qua, nhưng nguy cơ mưa cường suất lớn vẫn rất lo ngại, đặc biệt ở Đà Nẵng, Quảng Ngãi và Đăk Lăk, nơi nền đất đã bão hòa nước.

Nếu bão giảm tốc độ di chuyển khi áp sát bờ, lượng mưa có thể tăng lên 300-400 mm, gây lũ lớn trên các sông Vu Gia – Thu Bồn, Trà Khúc, Ba, Kôn và nguy cơ ngập lụt trở lại ở vùng hạ lưu. So với đợt mưa lũ lịch sử vừa qua thì lần này mức độ có thể không bằng, tuy nhiên nguy cơ ngập cục bộ, lũ quét và sạt lở đất ở miền núi vẫn rất cao do đất đã ngấm nước lâu ngày, nền đất yếu và khả năng thoát nước hạn chế.

– Ông khuyến nghị gì đối với chính quyền và người dân?

– Trong 24-48 giờ tới, các địa phương từ Quảng Trị đến Khánh Hòa cần chủ động triển khai phương án ứng phó. Đối với chính quyền, việc cấm biển, kêu gọi toàn bộ tàu thuyền vào nơi trú ẩn an toàn phải hoàn thành trước sáng nay.

Các địa phương cần rà soát các khu dân cư ven sông, suối, sườn núi dốc để lập kế hoạch sơ tán sớm dân khỏi vùng nguy cơ sạt lở và ngập sâu; kiểm tra, gia cố đê điều, hồ chứa, công trình thủy lợi, hạ tầng ven biển, đảm bảo an toàn hồ đập và hệ thống tiêu thoát lũ.

Đối với người dân, cần theo dõi sát bản tin dự báo chính thống, tuyệt đối không ra khơi hoặc lưu trú trên lồng bè, chòi canh trong thời gian bão hoạt động; chằng chống nhà cửa, cắt tỉa cây xanh, chuẩn bị đầy đủ lương thực, nước sạch, đèn pin, sạc dự phòng và thuốc men; không di chuyển qua ngầm, tràn hoặc vùng nước xiết và tuân thủ nghiêm lệnh sơ tán khi có yêu cầu.

Thông điệp quan trọng nhất lúc này là không chủ quan, hành động sớm sẽ an toàn hơn vì Kalmaegi là cơn bão di chuyển nhanh, cường độ mạnh và có thể gây mưa lớn, lũ quét, sạt lở đất rất nguy hiểm trong 2-3 ngày tới.

Gia Chính