Đó là khung cảnh không còn xa lạ ở châu Á. Nhiều điểm du lịch nổi tiếng đang chạm “ngưỡng trần du lịch”, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống người dân địa phương, cũng như tàn phá chính những nơi này.
Châu Á hiện nay
Theo các chuyên gia du lịch, vấn đề quá tải du khách không nằm ở diện tích. Châu Á là lục địa rộng lớn với nhiều điểm đến hấp dẫn. Nhiều nơi trong số đó thậm chí rất cần du khách để duy trì nền kinh tế. Vấn đề thật sự nằm ở chỗ quá nhiều người cùng đổ dồn đến một vài địa điểm, thay vì trải đều.
“Bali là ví dụ điển hình”, Gary Bowerman, chuyên gia phân tích xu hướng du lịch và tiêu dùng tại Kuala Lumpur, Malaysia, nói. Ông cũng chỉ ra Kyoto (Nhật Bản) và Phuket (Thái Lan) cũng đang theo chiều hướng tương tự.
“Kyoto là nơi đông đúc nhất và cũng là điểm đến mà chúng tôi ít thích nhất trong chuyến đi”, Shannon Clerk, du khách Mỹ, vừa có chuyến du lịch đến Nhật cùng chị gái, chia sẻ. Để tránh đám đông tại đền Fushimi Inari nổi tiếng, hai chị em thức dậy lúc 5h. Khi họ lên đền, khách rất ít. Nhưng khi xuống, họ thấy từng đợt khách khổng lồ đổ đến. Phần còn lại của chuyến thăm Kyoto là những giờ chen chúc trên vỉa hè đông nghẹt hay các khu chợ chật kín.
“Mọi địa điểm linh thiêng hay mang tính lịch sử đều bị lấn át bởi du khách nước ngoài mặc kimono và dép gỗ, tạo dáng chụp ảnh đăng Instagram”, cô nói.
Theo Gary Bowerman, nguyên nhân đến từ nhiều yếu tố: nhu cầu bị dồn nén sau đại dịch, giá vé máy bay rẻ, số lượng điểm đến ở châu Á ngày càng tăng. Tầng lớp trung lưu lớn mạnh và ưa chuộng du lịch ở các quốc gia đông dân như Ấn Độ và Trung Quốc kết hợp các chiến dịch quảng bá du lịch cũng là nguyên nhân. Ngoài ra, lượng khách du lịch nội địa cũng tăng đáng kể.
Các chuyên gia cũng chỉ ra quá tải khách du lịch gây ra ba tác động nghiêm trọng: tàn phá môi trường địa phương do xây dựng quá mức; gây áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và hệ sinh thái; làm mai một văn hóa bản địa.
“Giống như con quỷ trong chai đã được thả ra, giờ thì làm sao có thể nhốt nó lại được nữa?”, Bowerman ví von về làn sóng du lịch bùng nổ.
Theo Hiệp hội Du lịch Châu Á – Thái Bình Dương (PATA), ngành du lịch châu Á phục hồi ngoạn mục sau thời gian tạm ngưng vì dịch. Báo cáo giữa năm mới nhất cho thấy Đông Bắc Á (Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc) dẫn đầu với tăng trưởng du lịch 20%. Mông Cổ, vốn là điểm đến xa xôi, cũng ghi nhận mức tăng lượng khách quốc tế.
Đông Nam Á sắp vào mùa cao điểm du lịch. Lượng khách quốc tế đến Thái Lan giảm khoảng 6% so với năm ngoái, theo số liệu của chính phủ nhưng điều này không hề thể hiện tại các điểm đến du lịch nổi tiếng.
Nhiều du khách đến Phuket chọn tham gia tour đảo trong ngày đến vịnh Maya ở quần đảo Phi Phi, nổi tiếng sau bộ phim “The Beach” (2000) có tài tử Leonardo DiCaprio đóng chính. Dù hơn hai thập kỷ trôi qua, vẻ đẹp hoang sơ của vịnh và bãi cát hình lưỡi liềm vẫn thu hút đông người hâm mộ.
“Chúng tôi tham gia tour đảo Phi Phi bằng tàu, có hơn 100 chiếc xung quanh chúng tôi. Tại vịnh Maya, lẽ ra chúng tôi chỉ dừng lại 10 phút nhưng cuối cùng mất hơn một tiếng mới chen qua đám đông để ra bãi biển và quay lại tàu”, Gabi Jimenez, một du khách Mỹ đến Thái Lan hồi đầu năm, chia sẻ.
Cuộc sống đảo lộn vì du lịch quá tải
Hầu hết các thành phố lớn ở châu Á không bị tác động nặng nề bởi lượng khách quá đông, Seoul thậm chí còn được hưởng lợi từ làn sóng K-pop toàn cầu, vì có hạ tầng đủ mạnh để hấp thụ lượng khách lớn.
Ngược lại, Kyoto lại không may mắn như vậy. Theo chính quyền thành phố, hơn 56 triệu du khách trong nước và quốc tế đã đến Kyoto chỉ trong năm 2024.
Bên cạnh trải nghiệm của du khách bị giảm sút, đời sống của cư dân địa phương cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Khoảng 90% người dân Kyoto (tổng 1,5 triệu) bức xúc vì dòng khách khổng lồ chen chúc trên những con phố hẹp, làm tắc nghẽn các tuyến tàu và xe buýt công cộng, vốn là phương tiện thiết yếu để họ đi làm và đi học.
Ngoài vấn đề đông đúc, một trong những điều khiến họ khó chịu nhất là hành vi thô lỗ, thiếu tôn trọng của du khách nước ngoài, những người đối xử với Kyoto như một công viên giải trí, chứ không phải một thành phố cổ kính, linh thiêng và đáng kính trọng.
“Với tính cách truyền thống vốn bảo thủ, người Nhật cảm thấy mất cân bằng khi cứ ba người thì có một là du khách nước ngoài”, giáo sư Yusuke Ishiguro thuộc Đại học Hokkaido nói.
Nằm cách cố đô Kyoto hơn 5.300 km, Bali hồi tháng 10 phải hứng chịu trận lũ lụt tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ. Theo nhiều chuyên gia, một phần nguyên nhân xuất phát từ các vấn đề môi trường do du lịch quá tải gây ra. Khi những cánh đồng lúa đặc trưng của Bali bị san phẳng để nhường chỗ cho hàng loạt khách sạn và biệt thự bê tông mọc lên, hệ thống thoát nước trên đảo bị suy giảm nghiêm trọng, khiến tình trạng ngập lụt càng trở nên trầm trọng.
Đầu năm 2025, những cơn mưa gió mùa đã cuốn hàng đống rác thải tràn vào các bãi biển ở Bali, phơi bày rõ mặt trái của ngành du lịch đại chúng.
Cuộc chiến tìm lại sự cân bằng
Theo Bowerman, cuộc đấu tranh để cân bằng giữa phát triển kinh tế nhờ du lịch và duy trì chất lượng sống cho cư dân địa phương phản ánh bức tranh chung của toàn khu vực châu Á.
Đảo thiên đường Boracay của Philippines là ví dụ điển hình khi từng trở thành nạn nhân từ chính sức hút quá lớn của mình. Năm 2018, chính quyền Philippines buộc phải đóng cửa hòn đảo trong sáu tháng để cải tổ hoạt động du lịch, tạo điều kiện cho các bãi biển nổi tiếng như Puka Beach có thời gian hồi phục sau nhiều năm bị khai thác quá mức. Đảo này tiếp tục đóng cửa thêm hai năm trong thời kỳ đại dịch.
Sau đó, chính phủ Philippines giới hạn số lượng du khách đến Boracay, tăng cường bảo vệ môi trường và cấm các cơ sở lưu trú không phép. Theo báo cáo từ cửa hàng lặn New Wave Divers tại Boracay, các biện pháp này đang mang lại hiệu quả rõ rệt: du khách ít hơn, nước biển sạch hơn, rất thích hợp cho lặn, lướt sóng và bơi lội.
Chính quyền Phuket mới đây đã công bố kế hoạch đối phó với những thách thức lớn như ùn tắc giao thông, thiếu nước sinh hoạt, xử lý rác thải và sử dụng cần sa. Chiến dịch tương tự cũng áp dụng với vịnh Maya khi cấm du khách đến đây trong 4 năm và hiện vẫn đóng cửa vịnh hai tháng mỗi năm (thường là tháng 8 và 9) để các hệ sinh thái biển và ven bờ tự phục hồi. Dù vậy, nhiều du khách vẫn phớt lờ quy định và tìm cách lén vào khu vực bị cấm, khiến giới chức phải đau đầu tìm cách kiểm soát lượng khách.
Giáo sư Yusuke cho rằng chính sách du lịch của Nhật Bản lâu nay chỉ tập trung vào việc tăng lượng khách mà chưa có biện pháp hiệu quả để kiểm soát. Dù chính quyền đã lắp đặt camera giám sát, áp thuế lưu trú tại khách sạn, nhưng chưa giải quyết được tận gốc vấn đề du lịch quá tải.
Theo ông, các biện pháp duy nhất thực sự hiệu quả là giới hạn số lượng du khách và dựng rào chắn vật lý để kiểm soát dòng người – điều này chỉ khả thi ở các vùng nông thôn như Shirakawa-go hay Biei, chứ không thể áp dụng tại các thành phố lớn như Kyoto, nơi chủ khách sạn và chủ nhà Airbnb luôn muốn kín phòng mỗi ngày.
Dẫu vậy, Kyoto vẫn đang nỗ lực. Năm ngoái, thành phố đã cấm du khách đi vào các con hẻm riêng tư ở khu Gion và chụp ảnh trái phép, sau khi các geisha phàn nàn bị du khách quấy rối. Người vi phạm có thể bị phạt tới 10.000 yên (khoảng 65 USD).
Còn theo Bowerman, ý chí chính trị để đối mặt với vấn đề du lịch quá tải tại một số quốc gia thường không đủ mạnh khi du lịch vẫn được coi là phao cứu sinh giúp tăng trưởng kinh tế.
“Có thể đặt ra các quy định hoặc luật lệ, nhưng việc thực thi lại vô cùng khó khăn. Không quốc gia nào muốn bị nhìn nhận là đang bắt giữ hay trừng phạt du khách – điều tạo ra hình ảnh rất xấu”, ông nói.
Bowerman và các chuyên gia du lịch khác cho rằng, ngay cả ở những quốc gia nổi tiếng nhất, vẫn còn rất nhiều địa điểm tuyệt đẹp nhưng chưa bị du khách “chiếm lĩnh” và việc tìm đến đó không tốn quá nhiều công sức.
Nếu du khách muốn ghé thăm những nơi nổi tiếng đông đúc, hãy chọn đi vào mùa thấp điểm hoặc tránh các dịp nghỉ lễ nội địa, để có trải nghiệm dễ chịu hơn.
Thay vì chạy theo đám đông hay các gợi ý của những người ảnh hưởng, hãy tự mình khám phá. Trò chuyện với người dân địa phương cũng là cách tuyệt vời để tìm ra những điểm đến ít người biết.
“Những hành trình ngẫu hứng ấy thường trở thành khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong chuyến đi”, theo Bowerman.
Anh Minh (Theo CNN)