“Vỡ hồ của trang trại không phải do nhân tai, mà vì thời tiết quá bất thường, không thể đoán được”, ông Trần Quang Tính, giám đốc Công ty Trang Trại Việt (chủ hồ) nói vào tối 3/11, sau khi làm việc với Công an xã Tuy Phong (Bình Thuận cũ) liên quan sự cố. Ông cho biết các hồ ở dự án dung tích dưới 500.000 m3 nên “không cần giấy phép xây dựng”.
Ông Tính kể trưa 1/11, trời bỗng dưng tối đen, không có gió, mây giăng kín trút mưa xuống như “bom nước”, làm xói lở đất trồng cây ở khu vực. Trong vòng một tiếng nước dâng hơn 10 cm, cao hơn mức 8-10 cm của lượng mưa suốt một đêm những lần trước.
Theo chủ trang trại, nguyên tắc khi nước hồ dâng phải được xả tràn. Tuy nhiên sợ bên dưới hứng nước gây ngập do lưu lượng xả cùng lượng mưa lớn nên ông lưỡng lự, chọn giải pháp đắp đất để nâng thêm mức chứa. Ông Tính đã lái xe múc cùng công nhân đắp đất bờ bao để nâng mức chứa lên cao.
Khoảng 16h, mưa vẫn không ngớt. Thấy việc điều tiết không hiệu quả, ông Tính “dùng bộ đàm gọi người ở dưới núi báo cho UBND xã Tuy Phong để di dời dân”.
Chủ hồ cho hay đang làm việc với cơ quan chức năng về sự cố. Chính quyền sẽ có đánh giá nguyên nhân cụ thể, nên chưa thể xác định ông bồi thường thiệt hại cho người dân hay không. Sự cố cũng khiến trang trại tổn thất hơn 10 tỷ đồng.
“Tôi sai hay đúng chờ cơ quan chức năng kết luận. Tôi không hề trốn tránh trách nhiệm”, ông Tính nói, cho hay sẽ thuê chuyên gia giỏi thiết kế lại hồ nước này, tính toán nâng hệ số an toàn cho công trình hồ cao gấp đôi.
Hồi tháng 10, một hồ nuôi cá thử nghiệm trong khu dự án cũng từng vỡ, khiến 17 hộ bị ảnh hưởng, 4,4 ha hoa màu hư hại, thiệt hại khoảng 500-600 triệu đồng. Chủ trang trại cho biết mưa lớn bất thường khiến đập đất, đá không trụ được.
Nêu lý do chọn núi Tân Lai làm trang trại, ông Tính nói đất tại khu vực này chưa canh tác nhiều. Vị trí làm dự án cách ly hoàn toàn với người dân, trên độ cao hơn 450 m, phù hợp làm nông nghiệp hữu cơ tuần hoàn chuẩn chỉnh.
Trang trại có tổng diện tích 346 ha, được tỉnh Bình Thuận cũ cấp chủ trương đầu tư năm 2017, cấp sổ đỏ năm 2019, nhằm thực hiện mô hình nông nghiệp công nghệ cao VAC (vườn ao chuồng), hữu cơ, tuần hoàn. Dự án đã có 60 ha đang trồng cây nông nghiệp (chanh dây, ớt chuông, cà chua, rau củ quả).
Trên đất dự án còn có 15 nhà kính, 4 hồ trữ nước đắp từ năm 2020 và một hồ trũng tự nhiên. Các ao hồ được đắp với mục đích trữ nước tưới cho cây trồng và nuôi cá. Theo ông Tính, các hồ này dung tích dưới 500.000 m3 (gồm ba hồ 100.000 m3, một hồ 450.000 m3), không cần cấp phép xây dựng.
Thông tin nói trên khác với nội dung từ đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng trong cuộc họp với lãnh đạo tỉnh sau khi xảy ra sự cố. Cụ thể, hồ bị vỡ có diện tích mặt nước hơn 20 ha, dung tích khoảng 900.000 m3, lớn nhất trong 5 hồ. Việc xây dựng các hồ này “đều không có giấy phép“. Sau đó, chính quyền xác định có hai hồ bị vỡ đập ngăn. Hồ lớn rộng khoảng 18,4 ha, phần vỡ bờ dài 48 m; hồ còn lại 4,1 ha vỡ gần 37 m.
Trả lời VnExpress sáng 4/11, ông Ngô Minh Trang, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi (Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng), cho biết xây dựng hồ chứa nước thực hiện theo Nghị định 114/2018 của Chính phủ. Việc cấp phép công trình trong dự án phụ thuộc vào quy mô. Tuy nhiên công trình dù không cần cấp phép thì chủ đầu tư phải thẩm định, có hồ sơ dự án để cơ quan quản lý nắm.
“Dự án xảy ra sự cố không có hồ sơ nào về hồ chứa”, ông Trang nói, cho biết chiếu theo Nghị định 114, chủ đầu tư phải trình cơ quan chuyên môn thủy lợi thẩm định đối với công trình cấp đặc biệt (chiều cao đập từ 100 m trở lên, dung tích từ 1 tỷ m3 trở lên, 500 triệu đến 1 tỷ m3 ở vùng hạ du có thành phố, thị xã, khu công nghiệp, đông dân), công trình ảnh hưởng lớn đến cảnh quan môi trường và an toàn cộng đồng…
Tối ba hôm trước, sự cố vỡ hồ trên núi nước từ hồ chứa đổ ập xuống vườn rẫy, nhà dân cách đó gần 5 km. Hơn 200 người phải tháo chạy khỏi vùng trũng. Ba người cùng gia đình bị cuốn trôi, trong đó bé gái 13 tuổi tử vong. Nhiều tài sản và hơn 100 ha ha cây trồng bị hư hại.
Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng khi làm việc với xã đã cho rằng đây là “nhân tai, chứ không phải thiên tai”. Lãnh đạo tỉnh chỉ đạo Công an tỉnh cùng các sở ngành liên quan sớm làm rõ nguyên nhân, có biện pháp xử lý theo quy định pháp luật.
Việt Quốc – Bùi Toàn