Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 20/10 thông báo Nhà Trắng đã bắt đầu khởi công xây dựng phòng khiêu vũ “mới, rộng lớn và tráng lệ” ở Cánh Đông. Ông tuyên bố khu vực “sẽ đẹp hơn bao giờ hết khi hoàn thành và tách biệt hoàn toàn khỏi Nhà Trắng”.
Ba ngày sau, hình ảnh vệ tinh của Planet Labs cho thấy toàn bộ Cánh Đông của Nhà Trắng đã trở thành đống gạch vụn, chứng tỏ dự án đang được thi công vô cùng gấp rút.
Tuy nhiên, nó cũng vấp phải làn sóng phản đối, dấy lên câu hỏi về việc Tổng thống có thẩm quyền pháp lý cho phép phá dỡ toàn bộ một khu vực của Nhà Trắng hay không. Nhiều chuyên gia còn cảnh báo quá trình xây dựng phòng khiêu vũ ảnh hưởng đến kiến trúc lịch sử Nhà Trắng.
Sau khi nhậm chức tháng 1, Tổng thống Trump đã thay đổi một số khu vực tại Nhà Trắng. Ông trang trí lại Phòng Bầu dục bằng hàng loạt tranh treo tường và tượng mạ vàng, lát gạch lối đi Vườn Hồng, thay thế mặt cỏ ướt thường gây khó khăn cho người đi giày cao gót. Ông còn dựng cột treo hai lá cờ Mỹ rất lớn ngoài tòa nhà.
Kế hoạch xây phòng khiêu vũ được ông đề xuất cuối tháng 7. Ông phàn nàn rằng với những sự kiện quy mô quá lớn, Nhà Trắng phải tiếp khách dưới lều ngoài trời ở Bãi cỏ phía Nam. “Khi trời mưa hoặc tuyết rơi, đó là thảm họa”, ông Trump nói.
Theo kế hoạch của Nhà Trắng, phòng khiêu vũ sẽ rộng hơn 8.300 m2, sức chứa 650 người, cao hơn nhiều so với mức 200 người tại khu vực tổ chức sự kiện hiện có trong khu nhà. Tổng thống Trump ngày 20/10 nói phòng khiêu vũ có thể tiếp đón tối đa 999 người.
Phòng khiêu vũ sẽ thay thế Cánh Đông, công trình được xây dựng vào năm 1902, là nơi làm việc của đệ nhất phu nhân Mỹ. Tổng thống làm việc ở Cánh Tây, còn gia đình sống tại khu vực trung tâm Nhà Trắng. Cánh Đông nối với khu trung tâm bằng hàng cột có mái che.
Đây là thay đổi lớn nhất về diện mạo bên ngoài Nhà Trắng kể từ khi Cánh Đông được mở rộng dưới thời tổng thống Franklin D. Roosevelt năm 1942. Khi đó, Cánh Đông được xây thêm tầng hai, che chắn cho Trung tâm Điều hành Khẩn cấp của Tổng thống, một hầm ngầm được xây dựng phía dưới.
Việc toàn bộ Cánh Đông bị phá dỡ trái với tuyên bố ông Trump đưa ra hồi tháng 7 rằng công trình mới sẽ không ảnh hưởng đến tòa nhà hiện tại.
“Họ đang phá hoại công trình”, Martha Joynt Kumar, nhà khoa học chính trị, giáo sư danh dự tại Đại học Towson, bang Maryland, trả lời Washington Post. “Và những thay đổi này sẽ không thể đảo ngược. Họ đang phá hủy lịch sử mãi mãi”.
Tổ chức Bảo tồn Di sản Quốc gia (NTHP) ngày 21/10 cũng lên tiếng phản đối, cho rằng dự án phá dỡ Cánh Đông và xây phòng khiêu vũ phải được đánh giá từ Ủy ban Quy hoạch Thủ đô Quốc gia (NCPC) và Ủy ban Mỹ thuật. Đây là hai cơ quan NTHP cho rằng có thẩm quyền giám sát công trình xây mới trong khuôn viên Nhà Trắng.
Theo Carol Quillen, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành NTHP, kiến trúc hiện nay của Nhà Trắng được thiết kế với sự cân đối, tòa nhà chính nằm ở trung tâm và hai cánh nhỏ hơn tại hai bên. Trong khi đó, phòng khiêu vũ rộng hơn 8.300 m2 sẽ lấn át Nhà Trắng, vốn có diện tích hơn 5.100 m2.
“Công trình bổ sung có thể gây xáo trộn vĩnh viễn bố cục cổ điển này”, bà Quillen viết trong thư gửi NCPC và Ủy ban Mỹ thuật.
Các cơ quan chưa bình luận về thông tin. Hầu hết cơ quan liên bang Mỹ đang tạm dừng hoạt động do chính phủ Mỹ đóng cửa.
Edward Lengel, cựu trưởng ban sử học của Hiệp hội Lịch sử Nhà Trắng, nhận định việc phá dỡ Cánh Đông là dấu hiệu cho thấy phòng khiêu vũ sẽ nằm gần Nhà Trắng hơn nhiều so với mô tả ban đầu.
“Khoảng cách giữa công trình mới và Nhà Trắng có thể gần như được nối liền với nhau”, ông nói.
Hiệp hội các sử gia kiến trúc tuần trước bày tỏ “quan ngại sâu sắc” về dự án phòng khiêu vũ. Tổ chức này, thường chỉ tham gia vận động trong vấn đề có tầm quan trọng quốc gia và quốc tế, kêu gọi Nhà Trắng có quy trình thiết kế và thẩm định cẩn thận hơn.
Viện Kiến trúc sư Mỹ tháng 8 đề nghị Nhà Trắng tuyển chọn nghiêm ngặt kiến trúc sư, đảm bảo tính minh bạch của quy trình cũng như nguồn tài trợ.
Tổng thống Trump ngày 22/10 cho biết chi phí xây phòng khiêu vũ là 300 triệu USD, cao hơn 100 triệu USD so với ước tính ban đầu. Ông nói chi phí này do các nhà tài trợ tư nhân quyên góp và người nộp thuế Mỹ “không mất một xu nào”. Nhà Trắng mới chỉ nêu tên một số nhà tài trợ, chưa công bố danh sách đầy đủ.
“Để làm đúng quy chuẩn, chúng tôi buộc phải phá dỡ kiến trúc hiện tại”, ông Trump nói, úp mở rằng “một số khu vực sẽ được giữ lại”. Tổng thống bác bỏ các cáo buộc cho rằng ông thiếu minh bạch liên quan quá trình xây dựng.
“Tôi nghĩ chúng tôi đã minh bạch hơn bất kỳ ai khác”, ông cho biết thêm.
Nhà Trắng ngày 22/10 đã triển khai lực lượng mật vụ để ngăn người dân lại gần khu vực các máy móc hạng nặng đang hoạt động. Bộ Tài chính Mỹ, nằm đối diện Cánh Đông, yêu cầu nhân viên không chia sẻ hình ảnh quá trình phá dỡ.
Sara C. Bronin, giáo sư luật Đại học George Washington, cho rằng Tổng thống Trump dường như đã vi phạm Đạo luật Bảo tồn Di sản Lịch sử Quốc gia. Đạo luật này yêu cầu các cơ quan liên bang phải xem xét hành động của họ sẽ tác động thế nào đến các di tích lịch sử.
“Quyết định của chính quyền ông Trump chính là kiểu hành động mà đạo luật được ban hành để ngăn chặn”, bà Bronin nói.
Trong khi đó, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt bác bỏ những chỉ trích về việc phá dỡ, gọi đây là “sự phẫn nộ giả tạo”.
“Tôi tin rằng hiện nay có rất nhiều sự phẫn nộ mang tính hình thức, bởi gần như mọi tổng thống từng sống trong tòa Nhà Trắng tuyệt đẹp phía sau tôi đây đều đã thực hiện những công cuộc hiện đại hóa và cải tạo của riêng họ”, bà Leavitt trả lời phỏng vấn Fox News.
Như Tâm (Theo Politico, CNN, Washington Post)