Ông Trúc gặp tai nạn một năm trước, mổ tại bệnh viện địa phương để cố định khớp háng bằng nẹp vít. Vết mổ chậm lành, nhiễm trùng chảy mủ, ông phải mổ lần hai; 6 tháng sau nhiễm trùng tái phát nên mổ lần ba. Các vết sẹo mổ cũ đã liền song tấy đỏ và có ổ tụ dịch quanh ổ khớp, ông vẫn đau nhiều, khó vận động khớp háng trái, thường sốt về chiều và dùng kháng sinh kéo dài nhiều tháng. Mỗi đợt ngưng thuốc, các dấu hiệu trở nặng hơn.
Kết quả chụp phim CT tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho thấy ông bị tiêu xương hoàn toàn chỏm đùi trái, lan rộng quanh ổ cối, gợi ý vẫn còn ổ nhiễm trùng tiềm ẩn trong khớp háng. ThS.BS Nguyễn Quang Tôn Quyền, Phó khoa Chấn thương Chỉnh hình, khuyên ông Trúc nên ngừng toàn bộ kháng sinh trong 2-3 tuần để nuôi cấy dịch khớp, kiểm tra chính xác nguyên nhân gây nhiễm khuẩn, tái khám ngay khi có triệu chứng tái nhiễm trùng. Ba tuần sau, khớp háng bệnh nhân sưng nề, đau dữ dội, da đỏ tấy. Xét nghiệm chọc dịch khớp háng, nuôi cấy vi khuẩn dương tính với tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) kháng kháng sinh rất mạnh.
Bác sĩ Quyền giải thích tụ cầu vàng có khả năng bám dính vào bề mặt các phương tiện phẫu thuật như nẹp, vít, khớp nhân tạo, thậm chí trú ẩn trong tế bào xương. Tại đó, chúng tiết ra một lớp màng sinh học không cho thuốc thấm qua, bao bọc và bảo vệ chúng trước sự tấn công của nhiều loại kháng sinh.
“Vi khuẩn này rất khó bị tiêu diệt bằng kháng sinh toàn thân mà chỉ bị kìm hãm”, bác sĩ Quyền nói, thêm rằng một khi bệnh nhân ngừng kháng sinh, ổ nhiễm trùng tiềm ẩn sẽ bùng phát trở lại.
Bác sĩ Quyền phẫu thuật khớp háng lần thứ 4 cho ông Trúc, tháo bỏ toàn bộ phương tiện cũ, cắt lọc triệt để ổ viêm để vi khuẩn không còn chỗ trú ẩn. Bác sĩ cấy ghép một khớp háng tạm thời (spacer) đúc từ xi măng sinh học trộn kháng sinh vừa giúp người bệnh phục hồi một phần vận động vừa phóng thích kháng sinh tại chỗ để tăng hiệu quả tiêu diệt vi khuẩn khi kết hợp kháng sinh toàn thân.
Ca phẫu thuật thuận lợi nhưng phức tạp, kéo dài, mất máu nhiều nên ngay sau mổ ông Trúc được chăm sóc theo dõi đặc biệt tại đơn vị hồi sức tích cực (ICU). Ngày thứ 4 sau mổ, ông có thể ngồi dậy và tập đi bằng khung hỗ trợ, tiếp tục được điều trị với phác đồ kết hợp hai kháng sinh toàn thân qua đường truyền tĩnh mạch trong 6 tuần và chuyển sang kháng sinh đường uống thêm 6 tuần nữa.
Kết thúc liệu trình, các chỉ số xét nghiệm đánh giá nhiễm trùng trở về bình thường, ông Trúc ngừng thuốc theo dõi thêm ba tháng, không còn thấy đau khớp háng, vùng mổ không sưng tấy, xét nghiệm máu, chọc dịch khớp háng nuôi cấy vi khuẩn âm tính với nhiễm trùng.
Đánh giá nhiễm trùng đã được kiểm soát và thể trạng bệnh nhân sẵn sàng, bác sĩ Quyền quyết định phẫu thuật lần thứ 5 cho ông Trúc, tháo bỏ spacer xi măng sinh học, thay thế bằng khớp háng nhân tạo. Spacer chủ yếu để cung cấp nồng độ kháng sinh cao vào vị trí khớp nhiễm trùng, chỉ giúp bệnh nhân đi lại nhẹ nhàng, chịu lực kém, dễ nứt gãy và tầm vận động khớp hạn chế.
Bác sĩ Quyền tháo bỏ hoàn toàn khối xi măng sinh học, ghép xương nhân tạo vào các vùng tiêu xương do nhiễm trùng, đặt các cấu phần khớp nhân tạo mới vào vị trí chính xác. Hậu phẫu một ngày, ông Trúc bắt đầu tập phục hồi chức năng tại giường, ngày thứ hai có thể tì đè chân trái và đi lại được. Bác sĩ Quyền lấy dịch khớp và mô mềm trong lần mổ thứ 5 của người bệnh để nuôi cấy cho kết quả âm tính, khẳng định lần cuối ổ nhiễm khuẩn dai dẳng hơn một năm trong khớp háng không còn.
Bác sĩ Quyền cho biết nhiễm trùng sau phẫu thuật khớp háng là một trong những biến chứng nguy hiểm, nặng nề và khó điều trị nhất trong lĩnh vực chấn thương chỉnh hình. “Do cơ chế tiến hóa tự nhiên và lạm dụng kháng sinh, ngày càng có nhiều chủng vi khuẩn kháng kháng sinh, khiến điều trị khó khăn hơn”, bác sĩ nói. Để giảm nguy cơ này, ngay từ đầu, mọi ca mổ cần đảm bảo quy trình vô khuẩn nghiêm ngặt.
Bệnh nhân sau mổ 2-4 tuần thấy đau tăng, sưng nóng đỏ vùng mổ, hạn chế vận động khớp cần tái khám ngay để được điều trị tích cực theo phác đồ. Tránh lạm dụng kháng sinh không theo chỉ định khiến triệu chứng nhiễm trùng hậu phẫu bị che lấp, khó phát hiện ở giai đoạn sớm, vi khuẩn kháng thuốc rất khó điều trị. Dù bệnh nhân được điều trị tích cực, phẫu thuật nhiều lần nhưng vẫn có nguy cơ thất bại, có thể phải tháo bỏ khớp gây tàn phế, thậm chí nhiễm trùng máu, suy đa tạng và tử vong.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính từ năm 2020-2023 Việt Nam có gần 270.000 ca tử vong do kháng kháng sinh, tương đương gần 70.000 ca tử vong liên quan đến vi khuẩn kháng thuốc mỗi năm.
Thanh Long