Makhachev sinh năm 1991 tại Makhachkala, thủ phủ Cộng hòa Dagestan (Nga), trong một gia đình lao động bình dị. Tuổi thơ của anh gắn với vùng núi hẻo lánh và cuộc sống khắc nghiệt, nơi mọi đứa trẻ đều được hun đúc tinh thần mạnh mẽ, kỷ luật và tôn trọng truyền thống.
Cha làm nghề lái xe kiêm trồng cà chua, mẹ mở quán nhỏ. Gia đình luôn đề cao sự rèn luyện thể chất và đạo đức, điều giúp Makhachev sớm hình thành tác phong sinh hoạt nghiêm túc mà sau này trở thành “thương hiệu” của anh.
Từ 7 tuổi, Makhachev bắt đầu học taekwondo rồi chuyển sang sanda (môn võ đối kháng của Trung Quốc, phát triển từ các kỹ thuật của kungfu truyền thống), trước khi tìm thấy đam mê thật sự với đấu vật tự do – môn võ phổ biến nhất tại Dagestan.
Không chỉ rèn luyện thể chất, anh còn sớm học cách chịu đựng sức ép và đau đớn, yếu tố quan trọng giúp anh tồn tại ở môi trường MMA sau này. Sau đó, Makhachev bắt đầu học combat sambo – môn võ tổng hợp giữa đấu vật, judo và kỹ thuật khóa siết – dưới sự hướng dẫn của HLV lão luyện Abdulmanap Nurmagomedov, cha của huyền thoại Khabib Nurmagomedov.
Abdulmanap không chỉ dạy kỹ thuật mà còn truyền triết lý võ thuật: tôn trọng đối thủ, kỷ luật tuyệt đối và luôn chuẩn bị kỹ lưỡng cho mọi tình huống. Mối quan hệ này ảnh hưởng sâu sắc đến tính cách lẫn phong cách thi đấu của Makhachev.
Bước vào con đường MMA chuyên nghiệp từ năm 2010, Makhachev sớm gây dấu ấn nhờ khả năng kiểm soát vượt trội. Khi gia nhập lò American Kickboxing Academy (AKA) ở San Jose, anh được HLV Javier Mendez và Khabib nâng đỡ, giúp hoàn thiện mọi mặt từ vật, siết, striking (các đòn đánh đứng) cho đến chiến thuật. Tại đây, anh phát triển phong cách thi đấu trứ danh: đưa đối thủ vào thế trận áp lực cao, ép về lồng, quật ngã và kiểm soát hoàn toàn ở dưới sàn. Bền bỉ, chắc chắn, ít sai lầm và đặc biệt hiệu quả – đó là hình ảnh của Makhachev trong lồng bát giác.
Bước ngoặt thay đổi sự nghiệp đến vào tháng 10/2022, khi Makhachev đánh bại Charles Oliveira bằng đòn siết tam giác tay (arm-triangle choke) để giành đai lightweight UFC. Sau đó, võ sĩ người Nga lần lượt thắng Alexander Volkanovski, Alexander Volkanovski, Dustin Poirier, Renato Moicano để liên tiếp bảo vệ danh hiệu.
Đỉnh cao mới xuất hiện tại UFC 322 cuối tuần qua, khi Makhachev chuyển lên hạng welterweight và thắng dễ Jack Della Maddalena. Anh nâng chuỗi thắng lên 16 trận, cân bằng kỷ lục của huyền thoại Anderson Silva, đồng thời trở thành võ sĩ thứ 11 từng hai lần vô địch hai hạng cân trong lịch sử UFC – khẳng định vị thế của một trong những võ sĩ toàn diện nhất lịch sử UFC.
Dù gặt hái nhiều vinh quang, Makhachev cũng từng đối diện áp lực lớn khi bị so sánh liên tục với Khabib. Anh thừa nhận muốn được nhìn nhận bằng giá trị riêng chứ không phải cái bóng của người bạn thân. Tuy nhiên, chính tình bạn và sự dìu dắt từ Khabib lại giúp võ sĩ người Nga giữ vững tâm lý, duy trì đỉnh cao phong độ. Ngoài đời, Makhachev vẫn sống giản dị, ít phô trương và luôn nhắc đến Dagestan như “cái nôi của sức mạnh” trong anh.
Về kỹ thuật, Makhachev là mẫu võ sĩ toàn diện hiếm thấy trong MMA hiện đại. Điểm mạnh lớn nhất nằm ở grappling và ground control (các đòn vật và địa chiến), khi anh có thể khóa chặt đối thủ trong suốt nhiều phút mà không mất sức. Khả năng chuyển hạng vật – từ ép lồng, quật ngã đến giữ vị trí đặc và kết hợp đòn siết – khiến đối phương gần như không tìm được khoảng trống để phản công.
Trái với Khabib thiên về đánh đập khi đã đè được đối thủ (ground-and-pound), Islam lại kết hợp nhiều kỹ thuật siết và chuyển trạng thái thông minh để bào mòn thể lực đối phương. Ngoài grappling trứ danh, khả năng striking của anh tiến bộ vượt bậc trong những năm gần đây, đặc biệt là các cú đá tầm trung và đòn tay trước chuẩn xác, giúp anh tự tin hơn trong đứng đánh trước khi ép sàn. Nhiều chuyên gia nhận định Makhachev là một trong số ít võ sĩ mạnh về đòn vật mà vẫn tạo ra mối đe dọa knock-out thường trực.
Tuy nhiên, không ai không có điểm yếu. Makhachev đôi lúc gặp khó trước những đối thủ di chuyển nhanh, đánh xa tốt và có khả năng chống vật hiệu quả. Lối đánh kiểm soát cần rất nhiều năng lượng, và nếu gặp người đủ kỹ năng thoát khỏi thế bị ép, trận đấu có thể trở nên khó khăn hơn cho anh. Bên cạnh đó, việc ít thi đấu với các chuyên gia striking thượng hạng cũng khiến nhiều người đặt dấu hỏi liệu anh có vượt trội hoàn toàn khi đấu với những đối thủ thiên về đánh đứng ở đỉnh cao hay không.
Dù vậy, chuỗi thành tích ấn tượng vẫn cho thấy Makhachev là bậc thầy chiến thuật, biết cách làm trận đấu trôi theo đúng ý mình. Dù gặp đối thủ nào, anh cũng áp dụng lối đánh khoa học: áp sát vừa đủ, chọn thời điểm vật chính xác, kiểm soát tối đa và bào đối thủ đến khi họ mất khả năng phản kháng. Đó là lý do gần như không ai “áp đảo” được võ sĩ 34 tuổi trong suốt sự nghiệp.
Hiện tại, khi đã là nhà vô địch hai hạng cân, Makhachev đứng trước những thử thách mới. Cuộc cạnh tranh với đương kim vô địch lightweight Ilia Topuria đang trở thành tâm điểm UFC. Nhưng Makhachev không vội quan tâm đến những lời khiêu khích. Anh chỉ nói một câu ngắn gọn: “Mở cửa Nhà Trắng, tôi sẽ đến”, hàm ý muốn thi đấu tại sự kiện lớn của UFC vào năm 2026.
Từ một cậu bé vùng núi Dagestan trở thành biểu tượng UFC, Makhachev không đi lên nhờ hào quang hay lời nói, mà bằng kỷ luật thép, triết lý võ thuật vững chắc và khả năng thi đấu đỉnh cao hiếm thấy. Hành trình ấy vẫn chưa kết thúc – và mỗi trận đấu tiếp theo chỉ càng khẳng định vị thế của một chiến binh Dagestan đang viết tiếp di sản của mình.
Hồng Duy tổng hợp