Vợ chồng tôi từng rất tự tin khi dọn vào nhà mới vì trần nhà sạch sẽ, bếp không thấy gián, nhà vệ sinh cũng vậy. Chúng tôi thậm chí còn nghĩ thật may khi chẳng có bóng dáng con thằn lằn nào.
Nhưng rồi chỉ vài tháng sau, mỗi chiều tối gián bắt đầu bò lổm ngổm trên miệng cống trước nhà, rồi theo đường thoát nước mà vào bếp. Nhìn cảnh đó, tôi mới cuống cuồng đi mua thuốc diệt. Xịt hôm nay thì sạch hôm đó, nhưng vài hôm sau đâu lại vào đấy.
Rồi bất ngờ một hôm, những con thằn lằn xuất hiện. Không rõ chúng vào bằng khe cửa, bờ tường hay lỗ thông gió, nhưng sự hiện diện của chúng khiến số lượng gián trong nhà giảm thấy rõ: Thằn lằn ăn gián.
Từ chỗ khó chịu vì bóng thằn lằn chạy loáng thoáng trên tường, tôi bắt đầu thấy chúng… có ích. Dẫu vậy, chúng cũng để lại vài phiền toái nho nhỏ: đôi lúc ị vương trên sàn, trên kệ tủ. Vợ tôi khó chịu, bảo hay là mua thuốc diệt luôn cho sạch.
Chúng tôi đã làm điều dại dột ấy. Tôi còn bắn chúng bằng dây chun, kết hợp với thuốc, khiến số lượng thằn lằn trong nhà giảm rõ rệt. Và rồi, chỉ vài tuần sau, cơn ác mộng trở lại: Gián không chỉ xuất hiện mà còn dày đặc hơn trước.
Ruồi, muỗi, kiến cánh…cũng nhiều đột biến. Nhà tôi trở thành nơi cư trú lý tưởng cho côn trùng, còn tôi thì hối hận thật sự. Hóa ra, con vật mà tôi từng sợ, từng muốn “đuổi đi”, lại là người bạn âm thầm giữ cho ngôi nhà yên ổn.
Tôi thấy mình như mất đi một người bạn thân, một sinh vật nhỏ bé mà trước đây tôi xem thường. Tất cả chỉ vì tôi đã can thiệp thô bạo vào cái vòng cân bằng tự nhiên ngay trong chính căn nhà của mình.
Đi nhiều nơi, tôi mới nhận ra câu chuyện ấy không chỉ của riêng gia đình tôi. Về quê, đồng ruộng giờ vắng hẳn tiếng ếch nhái. Bác tôi bảo người ta xịt thuốc sâu nhiều quá, con gì sống nổi.
Những thứ từng là “đội quân bảo vệ” tự nhiên như kiến vàng, ong ký sinh, chim sẻ… dần biến mất vì con người thích giải pháp nhanh, mạnh, ngay lập tức. Người nông dân trồng cam, trồng bưởi cũng có người quay lại nuôi kiến vàng để trị rệp, thô sơ không tốn kém nhưng lại bền vững hơn mọi loại thuốc hóa học.
Điều tôi rút ra là, tự nhiên luôn có cách để tự cân bằng, nhưng con người thường muốn “can thiệp” cho nhanh, để rồi nhận lại rắc rối gấp nhiều lần. Diệt một thứ tưởng như vô hại, ta cũng vô tình phá luôn hệ thống sinh thái nhỏ vốn đang vận hành ổn định quanh mình.
Cái giá phải trả không chỉ là vài con gián trong nhà tôi, mà là sự mất mát những loài có thể giúp chúng ta duy trì môi trường sống lành mạnh hơn.
Tấn Lộc