Những ngày gần đây, tôi thực sự choáng váng khi giá rau xanh bất ngờ tăng vọt. Một bó rau muống trước đây tôi thường mua với giá 7.000–8.000 đồng, nay đã lên tới 25.000–30.000 đồng. Mớ rau cải chỉ 10.000 đồng cách đây vài tuần giờ nhảy lên 35.000–40.000 đồng. Tính ra, nhiều loại rau tăng gấp bốn lần, tương đương với mức tăng không tưởng đối với một mặt hàng thiết yếu trong bữa ăn hằng ngày.
Tôi vốn quen mua rau ngoài chợ dân sinh vì giá thường mềm hơn, lựa chọn phong phú hơn. Nhưng gần đây, mỗi lần ghé qua, tôi đều sững người khi nghe người bán nói giá. Không phải họ nói đắt để “hét giá”, mà là chính họ cũng đang nhập vào với giá cao. Rau từ đầu mối về đã leo thang từng ngày, khiến tiểu thương cũng không còn cách nào khác ngoài việc bán cao theo.
Cuối cùng, tôi đành chuyển sang mua ở siêu thị, nơi giá có vẻ ổn định hơn, không tăng sốc như ngoài chợ. Nhưng ngay cả ở siêu thị, tôi cũng không dám mua nhiều như trước. Thay vì mỗi bữa một đĩa rau đầy, giờ tôi chỉ mua vừa đủ để trong bữa cơm có chút rau xanh, gọi là giữ cân bằng dinh dưỡng. Cảm giác phải cân đo từng cọng, đếm từng bó rau, giống như tôi quay lại thời còn là sinh viên.
Điều khiến tôi băn khoăn nhất không phải là giá tăng, mà là thái độ của mọi người. Ở chợ, người bán nói giá mới rất bình thản. Người mua ngạc nhiên nhưng vẫn rút tiền trả, hiếm ai phản ứng mạnh. Ở siêu thị, dòng người vẫn xếp hàng bên quầy rau như một điều hiển nhiên. Còn cơ quan quản lý thị trường cũng chỉ đưa ra những lời giải thích chung chung về thời tiết, vận chuyển hay đứt gãy nguồn cung.
Tất cả như thể đang ngầm chấp nhận rằng: giá rau phải tăng như vậy. Và chính sự chấp nhận ấy mới là điều khiến tôi lo lắng. Trong kinh tế học, người ta nói nhiều về “lạm phát kỳ vọng”. Tức là khi bạn tin rằng giá sẽ tăng, bạn sẽ chấp nhận trả mức giá mới mà không đòi hỏi nó quay về mức cũ. Chính tâm lý này lại khiến giá cả có cơ sở để tăng tiếp. Giống như khi bạn chấp nhận bát phở tăng thêm 5.000 hay 10.000 đồng, và rồi không bao giờ hy vọng nó quay lại giá cũ nữa. Sau vài lần như thế, chúng ta dần xem mức giá cao là bình thường, còn mức giá thấp trước kia trở thành kỷ niệm.
>> 35.000 đồng một mớ rau muống ngoài chợ, sao không vào siêu thị?
Giá rau xanh những ngày qua khiến tôi cảm nhận rõ rệt điều đó. Người tiêu dùng gần như im lặng. Người bán cũng im lặng. Thị trường thiếu vắng những phản ứng đủ mạnh để tạo áp lực điều chỉnh. Và thế là giá cứ tha hồ “nhảy múa”, thiết lập một mặt bằng mới, cao hơn, đắt đỏ hơn, rồi âm thầm ổn định ở mức ấy.
Tôi không trách tiểu thương, vì tôi hiểu họ cũng chỉ là mắt xích cuối cùng trong chuỗi cung ứng. Họ cũng phải mưu sinh, cũng phải mua vào với mức giá cao và bán ra để giữ lợi nhuận tối thiểu. Điều tôi muốn nói là cảm giác bất lực của người tiêu dùng khi đứng trước những biến động giá cả quá bất thường và quá nhanh, trong khi chúng ta hầu như không thể tác động.
Có lẽ điều đáng ngại nhất chính là sự “tự điều chỉnh” của thói quen tiêu dùng. Hôm trước tôi nghe một người bạn nói: “Giá rau giờ thế này là bình thường rồi, chắc không xuống đâu”. Khi giá cao được xem là điều bình thường, thì mặt bằng mới sẽ trở thành chuẩn mực. Mặt bằng mới đó lại tiếp tục là nền để những đợt tăng tiếp theo được xem là hợp lý.
Người tiêu dùng như tôi, cuối cùng đành phải thích nghi. Chúng tôi mua ít lại, co kéo trong bữa ăn, giảm món này thêm món kia. Nhưng tôi vẫn mong rằng những đợt tăng giá bất thường như thế này có thể được quan sát, phân tích kỹ lưỡng và minh bạch hơn. Bởi rau xanh không phải mặt hàng xa xỉ. Đó là nhu cầu thiết yếu của mọi gia đình, từ người thu nhập thấp đến người thu nhập cao.
Giá nhà hay giá ôtô tăng, người ta có thể trì hoãn mua. Nhưng rau tăng gấp bốn lần trong vài ngày, người dân vẫn buộc phải ăn. Và chính vì thế, mỗi đợt tăng giá như vậy không chỉ ảnh hưởng ví tiền, mà còn làm lung lay niềm tin vào sự ổn định của đời sống thường nhật. Tôi chỉ mong một điều nhỏ: bữa ăn gia đình đừng trở thành gánh nặng. Để ít nhất, chúng tôi vẫn có thể mua được một bó rau mà không phải đắn đo như đang lựa chọn một món hàng xa xỉ.
- Đi chợ ‘méo mặt’ vì lương tăng một, hàng hóa tăng mười
- Vì sao thừa thịt heo nhưng giá bán vẫn đắt?
- Nhà tôi ăn Tết bằng gà, bò, tôm, cá thay thịt heo
- Tôi không chấp nhận bát phở tăng giá 20.000 đồng vì lễ, Tết
- Thỏa hiệp hay cạch mặt hàng quán tăng giá ngày nghỉ lễ?
- Nỗi oan của tô hủ tiếu tăng giá ngày lễ, Tết