Ngủ li bì không muốn dậy là bệnh gì?

Trả lời:

Ngủ li bì là tình trạng một người ngủ nhiều bất thường, có thể trên 10-11 tiếng mỗi ngày, kèm cảm giác mệt mỏi, thiếu tập trung, khó duy trì sự tỉnh táo sau khi thức dậy. Đây có thể là phản ứng tạm thời của cơ thể sau khi làm việc quá sức, nhưng nếu lặp lại nhiều lần mà không có nguyên nhân rõ ràng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh.

Nguyên nhân gây ngủ li bì đa dạng nhưng thường gặp nhất là các rối loạn giấc ngủ như chứng ngủ rũ, hội ngưng thở khi ngủ, mất ngủ mạn tính. Ở người mắc chứng ngủ rũ, hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh điều hòa sự tỉnh thức suy giảm, khiến cơ thể đột ngột rơi vào giấc ngủ ngay cả khi đang làm việc. Trong khi đó, hội chứng ngưng thở khi ngủ làm đường thở bị tắc nghẽn nhiều lần trong đêm, giảm oxy máu và phân mảnh giấc ngủ khiến người bệnh buồn ngủ triền miên vào ban ngày.

Ngủ li bì còn có thể liên quan đến các bệnh thần kinh, nội tiết như tổn thương vùng não kiểm soát chu kỳ ngủ – thức, viêm màng não, suy giáp, đái tháo đường, gan hoặc thận mạn tính. Những tình trạng này làm rối loạn chuyển hóa năng lượng, gây uể oải, buồn ngủ kéo dài.

Một nguyên nhân quan trọng khác là các rối loạn tâm thần, cảm xúc. Trầm cảm, lo âu hoặc stress kéo dài đều làm giảm hoạt động của serotonin, dopamine – các chất dẫn truyền thần kinh điều hòa tâm trạng và sự tỉnh táo. Người bệnh thường cảm thấy mất năng lượng, chán nản, chỉ muốn ngủ để tránh né thực tại. Ngoài ra, sử dụng một số loại thuốc như thuốc an thần, chống lo âu, kháng histamin hoặc giảm đau opioid cũng có thể gây buồn ngủ ngoài ý muốn.

Để hạn chế tình trạng ngủ li bì, bạn nên duy trì lối sống khoa học ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm, tránh thức khuya, tăng vận động thể chất, ăn uống cân bằng, hạn chế rượu bia, cà phê và thức ăn nhanh. Giữ tinh thần thoải mái bằng cách thiền, tập yoga hoặc trò chuyện với người thân giúp ổn định cảm xúc, hỗ trợ cải thiện giấc ngủ tự nhiên.

Nếu điều chỉnh lối sống mà tình trạng ngủ li bì không cải thiện, ảnh hưởng đến sinh hoạt, học tập hoặc công việc, bạn nên đến chuyên khoa thần kinh để được chẩn đoán chính xác. Bác sĩ có thể chỉ định đo đa ký giấc ngủ, test duy trì tỉnh thức (MSLT), xét nghiệm nội tiết tuyến giáp, đường huyết, chức năng gan, thận hoặc chụp MRI não để tìm nguyên nhân.

Tùy nguyên nhân, bác sĩ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp như tư vấn tâm lý, điều chỉnh lối sống và bổ sung vi chất cần thiết hoặc kích thích từ xuyên sọ (rTMS). Đây là phương pháp giúp điều hòa hoạt động vùng não, giảm mệt mỏi và buồn ngủ, tăng khả năng tập trung.

BS.CKI Nguyễn Hữu Khánh
Trung tâm Khoa học Thần Kinh
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM