Người bệnh nhập viện trong tình trạng xơ phổi giai đoạn cuối. Anh không thể tự thở, nói hay ăn uống, bình oxy là dây nối duy nhất giữa bệnh nhân và sự sống. Khi cơ hội hiến tạng xuất hiện từ một người đàn ông chết não tại chính bệnh viện, đội ngũ bác sĩ lập tức vào guồng. Hai kíp phẫu thuật được chia, một êkíp lấy tạng, một êkíp chuẩn bị ghép, mọi tình huống xấu nhất được đặt lên bàn và xử lý trước khi ca mổ bắt đầu.
“Nguy cơ tử vong ngay trên bàn mổ là cực kỳ cao”, TS.BS Nguyễn Hoàng Bình, Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực, hồi tưởng lại. “Chúng tôi phải chuẩn bị cho tình huống xấu nhất”.
Do đó, ngay từ lúc gây mê chiều 8/11, cỗ máy ECMO (hệ thống tim phổi nhân tạo) được khởi động. Bác sĩ cho hay nó không chỉ là một thiết bị hỗ trợ, mà là một “lá phổi” và “trái tim” dự phòng, sẵn sàng tiếp quản sự sống của bệnh nhân bất cứ lúc nào.
Trong khi một đội lấy phổi người hiến, đội còn lại chuẩn bị loại bỏ hai lá phổi đã sẹo hóa của bệnh nhân. Những thao tác cắt, khâu, nối được thực hiện với yêu cầu chính xác. “Từng mạch máu, từng ống phế quản đều phải nối thật thẳng, không xoắn, không rách, không lệch một milimét”, đại diện viện cho hay.
Theo đại diện Chợ Rẫy, trong quá trình phẫu thuật, đã có lúc huyết áp bệnh nhân bất ngờ tụt sâu, đòi hỏi kíp hồi sức và gây mê phải phản ứng cực kỳ nhanh chóng như liên tục điều chỉnh hệ thống ECMO và theo dõi sát các chỉ số sinh tồn, đồng thời phối hợp nhịp nhàng với phẫu thuật viên.
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, các bác sĩ còn sử dụng kỹ thuật nội soi và siêu âm tim qua thực quản để theo dõi xuyên suốt tình trạng phổi, tim của bệnh nhân. Sau khi ca phẫu thuật kết thúc, hệ thống ECMO vẫn được giữ lại, chuyển từ vai trò hỗ trợ tim sang hỗ trợ chức năng phổi nhằm giúp người đàn ông ổn định trong giai đoạn hồi sức hậu phẫu. Hiện, bệnh nhân dần hồi phục và được theo dõi sát sao.
BS.CK2 Trần Thanh Linh, Trưởng Khoa Hồi sức Cấp cứu, cho biết việc hồi sức bảo vệ tạng người hiến và chăm sóc bệnh nhân ghép phổi là thách thức lớn. Bệnh nhân hiến tạng thường tụt huyết áp nặng, phải duy trì liều cao “thuốc hồi sinh” để đảm bảo tưới máu đủ cho các cơ quan. Riêng tạng phổi đặc biệt khó nhận, cần kiểm soát bù dịch tốt, tránh phù phổi, đồng thời theo dõi nước, điện giải và kiểm soát nhiễm trùng để đảm bảo chất lượng tạng.
“Chúng tôi phải trân trọng từng cơ quan hiến tặng, mỗi người cho có thể cứu được 5-6, thậm chí 8 bệnh nhân khác nếu hồi sức tốt”, bác sĩ Linh nói. Với ca này, người hiến đã giúp 6 mô tạng gồm phổi, tim, hai thận, hai giác mạc.
Theo BS.CK2 Phạm Thanh Việt, Phó giám đốc phụ trách quản lý điều hành Bệnh viện Chợ Rẫy, để thực hiện thành công ca ghép phổi đầu tiên tại miền Nam, bệnh viện đã cử bác sĩ sang Hàn Quốc và các trung tâm trong nước học tập, chuyển giao kỹ thuật. Hiện Bệnh viện Chợ Rẫy có thể ghép gần như tất cả các tạng, chỉ còn tụy và ruột chưa triển khai.
Ngay sau thành công ca ghép phổi đầu tiên, Bệnh viện Chợ Rẫy còn hỗ trợ Bệnh viện Phổi Trung ương nhận tạng phổi từ người hiến chết não tại Bệnh viện Bà Rịa ngày 9/11. Do thời gian gấp rút, nhóm phẫu thuật viên từ Hà Nội không kịp đến, êkíp Chợ Rẫy đã phẫu thuật lấy phổi, bảo quản và vận chuyển ra Hà Nội.
TS.BS Dư Thị Ngọc Thu, Đơn vị Điều phối ghép các bộ phận cơ thể, cho biết cách làm này giống hệ thống điều phối quốc tế, khi phẫu thuật viên tại chỗ tiếp nhận mô tạng hiến rồi điều phối tới các nơi cần. Thay vì êkíp từ bệnh viện ghép tạng phải đến tận nơi lấy tạng như trước, cách làm mới giúp tiết kiệm nhân sự, rút ngắn thời gian bảo quản tạng, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả phối hợp liên viện.
Trong ba ngày 7-9/11, hàng trăm y bác sĩ Chợ Rẫy phối hợp các bệnh viện từ Nam ra Bắc cùng chạy đua tiếp nhận tạng từ hai người hiến chết não, cứu sống 12 người bệnh. Trong đó, riêng Chợ Rẫy thực hiện ghép 7 tạng, bao gồm hai ca ghép tim, 4 ca ghép thận và một ca ghép phổi.
Ca ghép phổi đầu tiên tại Việt Nam được các bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 phối hợp với chuyên gia Nhật Bản thực hiện vào tháng 2/2017 trên bệnh nhi 7 tuổi, với bố và bác ruột mỗi người hiến một phần phổi. Đây là một trong những kỹ thuật ghép khó nhất, nên số ca thực hiện tại Việt Nam còn hạn chế. Sau thành công này, các bệnh viện khác như Trung ương Quân đội 108, Việt Đức và Phổi Trung ương cũng thực hiện một số ca ghép phổi tiếp theo.
Lê Phương