Sau khi tính toán phương án đóng và an toàn Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp, Bộ Nội vụ đánh giá giai đoạn 2023-2025 nguồn thu và kết dư quỹ tích cực. Năm nay dự kiến khoảng 16,6 triệu lao động tham gia, tăng 1,8 triệu so với năm 2023. Tiền lương làm căn cứ đóng bình quân đạt 6,7 triệu đồng, tăng so với 6,1 triệu đồng năm 2023, chủ yếu do điều chỉnh tiền lương.
Năm 2023, nguồn thu đạt gần 23.100 tỷ đồng trong khi tổng chi hơn 22.900 tỷ; năm 2024 nguồn thu tăng lên xấp xỉ 25.680 tỷ đồng và chi giảm còn hơn 23.000 tỷ. Năm 2025, tiền thu dự kiến đạt 25.700 tỷ đồng và chi gần 27.200 tỷ, số dư cuối kỳ dự kiến gần 67.400 tỷ đồng, đảm bảo an toàn cho những năm tiếp theo.
Việc mở rộng nhóm đóng bảo hiểm thất nghiệp giúp tăng nguồn thu cho quỹ. Thống kê từ 2018 đến nay, khoảng 60.000 lao động hợp đồng một đến dưới ba tháng được đưa vào diện đóng. Số trên chưa tính quản lý doanh nghiệp, người điều hành hợp tác xã bởi nhóm này chưa có thống kê về tiền lương tính đóng hàng tháng.
Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm sửa đổi (Luật có hiệu lực từ 1/1/2026) đang được Bộ Tư pháp thẩm định, quy định mức đóng của người lao động bằng 1% tiền lương tháng; người sử dụng lao động 1% quỹ tiền lương tháng của tổng số lao động tham gia; nhà nước hỗ trợ tối đa 1%.
Với mức đóng trên, Bộ Nội vụ tính toán số thu sẽ tiếp tục tăng đều, năm 2026 đạt hơn 27.000 tỷ đồng; năm 2027 khoảng 28.300 tỷ đồng và năm 2028 khoảng 29.700 tỷ đồng. Tổng chi chế độ cũng sẽ tăng lên do tăng tiền hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho lao động; phát sinh chi phí tư vấn giới thiệu việc làm; hỗ trợ lao động đào tạo nghề, nâng cao trình độ.
Dự thảo bổ sung quy định chủ doanh nghiệp khi sử dụng lao động là người khuyết tật thì được giảm 1% xuống còn 0% trong thời gian người này làm việc nhưng không quá 12 tháng tính từ khi tuyển mới vào làm. Thống kê Việt Nam có khoảng 2 triệu người trong tổng số 6,4 triệu người khuyết tật có khả năng lao động. Giả sử chính sách giúp thu hút 10% người khuyết tật có khả năng lao động thì số tiền giảm đóng bảo hiểm thất nghiệp hàng năm khoảng 144 tỷ đồng.
Trong quá trình lấy ý kiến trước đó, Sở Nội vụ TP HCM, Hưng Yên đề xuất lao động đóng bảo hiểm thất nghiệp trên 144 tháng mà chưa hưởng trợ cấp được bảo lưu thời gian đóng. Song cơ quan soạn thảo đề nghị không bảo lưu với lý giải đây là loại hình bảo hiểm ngắn hạn, tính chia sẻ rủi ro cao, lấy số đông bù số ít. Việc chi trả trợ cấp thất nghiệp nhằm hỗ trợ một phần thu nhập cho lao động khi gặp rủi ro về việc làm nên cần khống chế thời gian hưởng trợ cấp tối đa 12 tháng và không bảo lưu đối với thời gian đóng trên 144 tháng để “đảm bảo an toàn cho Quỹ, phòng tránh trục lợi khi lao động vài năm trước khi nghỉ hưu đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp nhiều lần”.
Chính sách bảo hiểm thất nghiệp được triển khai từ năm 2009 với các chế độ chính, gồm trợ cấp thất nghiệp, tư vấn giới thiệu việc làm, hỗ trợ học nghề và bảo hiểm y tế. Quỹ được hình thành từ đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động, ngân sách Nhà nước và các nguồn hợp pháp khác. Nhóm tham gia là lao động khu vực chính thức, chi trả theo nguyên tắc có đóng có hưởng.
Hồng Chiêu