Tôi có hai con gái, con lớn sinh năm 2006 và con út sinh năm 2015, đang học lớp 5. Hai con ở hai độ tuổi nhưng tôi có một nguyên tắc bất di bất dịch: Không bao giờ ép con học.
Tôi từng nghe nhiều phụ huynh nói câu: “Không ép thì làm sao con tiến bộ?”, nhưng với tôi, ép buộc chưa bao giờ là thước đo tình yêu. Tôi thường phải giục con đi ngủ sớm, chứ không phải giục con học thêm.
Tôi sợ con mệt, sợ con thiếu ngủ, sợ những đôi mắt thơ ngây biến thành hốc hác vì chữ nghĩa. Ngoài chương trình chính khóa ở trường, nếu con chủ động xin học thêm môn văn hóa hay năng khiếu nào, tôi sẵn sàng đăng ký, đưa đón và tài trợ học phí. Nhưng nếu con nói: “Mẹ ơi, con thấy học chỗ đó không hiệu quả”, tôi lập tức xin phép giáo viên cho con nghỉ.
Cả hai con tôi đều tự lập kế hoạch học tập của riêng mình. Đó là kết quả của quá trình rèn từ khi còn mầm non: rèn nề nếp, rèn ý thức, rèn cả thái độ sống. Tôi không dạy con học nhiều – tôi dạy con biết tự chịu trách nhiệm với việc học. Chính điều đó khiến tôi suy nghĩ rất nhiều khi đọc tin: Bố mẹ có thể bị phạt 5-10 triệu đồng nếu bắt con học quá sức
Tinh thần của nghị định là đúng. Có một thực tế đáng lo: Trẻ em Việt Nam đang chịu áp lực học tập quá lớn. Nhiều nghiên cứu, trong đó có một báo cáo chỉ ra rằng rối loạn tâm lý, stress học đường và trầm cảm ở trẻ vị thành niên tăng đáng kể, nguyên nhân hàng đầu là do kỳ vọng quá cao từ gia đình.
Nhưng có nhiều câu hỏi, ví dụ như “học quá sức” được định nghĩa như thế nào?
Là học 5 tiếng mỗi ngày? 10 tiếng? Hay học đến mức rơi nước mắt? Một đứa trẻ có thể thức tới 11 giờ vì say mê đọc sách – đó là hạnh phúc. Nhưng một đứa trẻ khác bị bắt ngồi học đến 11 giờ – đó là khổ đau.
Về hình thức, cả hai đều “học nhiều”, nhưng bản chất khác nhau hoàn toàn. Nếu không có tiêu chí rõ ràng, việc xử phạt rất dễ dẫn đến sự lẫn lộn.
Tình yêu cha mẹ luôn có phần vụng về, đôi khi sai lối, nhưng nó là bản năng sâu nhất của con người. Nếu mọi hành vi trong gia đình đều có thể bị quy vào “vi phạm hành chính”, làm tôi khá băn khoăn.
Phần gốc của việc cha mẹ ép con học chính là nỗi sợ tụt lại. Phụ huynh sợ con mình không đỗ trường chuyên, không vào đại học danh tiếng, không kiếm được việc. Vì thế cần có chính sách giảm tải học, hướng nghiệp rõ ràng, tư vấn tâm lý học đường và truyền thông giáo dục.
Vậy làm thế nào để cha mẹ không ép con học quá sức mà vẫn đồng hành hiệu quả? Tôi tập cho hai con tự lập và biết chịu trách nhiệm với bản thân từ khi chúng còn học mầm non.
Tôi dạy con sắp xếp góc học tập, tự kiểm tra bài, và đặc biệt là biết dừng lại khi thấy mệt. Tôi không “học hộ” con, cũng không “học thay”, mà dạy con kỹ năng tự học, tự quản, tự điều chỉnh. Nhờ vậy, khi lớn lên, con tự đặt ra kế hoạch học tập chi tiết từng tuần, từng tháng. Tôi chỉ là người “cố vấn” đứng bên lề. Tôi tin rằng: Khi trẻ có kỷ luật nội tâm, cha mẹ không cần kỷ luật bên ngoài.
Cần có trung tâm tư vấn tâm lý học đường hoạt động thực chất. Trẻ đang ngày càng cô đơn, phụ huynh thì bối rối. Cần có những chuyên viên tâm lý thật sự được đào tạo, những buổi tọa đàm về “học mà không áp lực”.
Xây dựng cộng đồng phụ huynh – chia sẻ thay vì so sánh. Tôi từng thấy nhiều bà mẹ nói với nhau: “Con chị học mấy lớp thêm rồi?”.
Chỉ một câu thôi, đã gieo hạt mầm của áp lực. Nếu thay vào đó, phụ huynh chia sẻ kinh nghiệm nuôi con vui vẻ, dạy con kỹ năng sống, đọc sách cùng con thì “cuộc đua học thêm” sẽ bớt khốc liệt. Trường học hoàn toàn có thể tổ chức “Ngày cha mẹ – con cái” để phụ huynh nghe chính con mình nói: “Con chỉ cần mẹ cha tin con”.
Một phần nguyên nhân của việc ép học là lo tương lai. Nếu các trường, các sở ban ngành cung cấp thông tin rõ ràng: ngành nào cần nhân lực, hướng nào bền vững, học nghề ra sao, cơ hội du học thế nào thì cha mẹ sẽ bớt nỗi sợ “nếu không học giỏi thì hỏng đời”. Bớt sợ, tức là bớt ép.
Vũ Thị Minh Huyền