Hè 2017, Barca nhận về 263 triệu USD sau khi bán Neymar cho PSG, thương vụ đắt nhất lịch sử bóng đá. Khi ấy, Barca có sáu năm liên tiếp có lãi, doanh thu hơn 700 triệu USD mỗi mùa, nợ ở mức thấp và sức hút thương hiệu toàn cầu mạnh mẽ. Nhưng thay vì coi đó là cơ hội để tái đầu tư dài hạn, ban lãnh đạo lúc bấy giờ đã chi tiêu như thể tiền không bao giờ cạn.
Trong ba năm sau khi Neymar ra đi, Barca chi gần một tỷ USD cho chuyển nhượng, bao gồm các thương vụ bom tấn như Philippe Coutinho, Ousmane Dembele và Antoine Griezmann. Quỹ lương cũng phình to chưa từng có, đỉnh điểm là hợp đồng của Lionel Messi ký năm 2017, với tổng giá trị 640 triệu USD trong bốn năm. Riêng tiền lương của Messi gần bằng quỹ lương của cả Sevilla cùng giai đoạn.
Sự phung phí đẩy Barca vào thế mất cân đối nghiêm trọng. Chi phí vận hành chiếm hơn 80% doanh thu, trong khi nguồn thu bền vững từ thương mại và bản quyền truyền hình chưa đủ mạnh. Khi đại dịch Covid-19 ập tới, những lỗ hổng ấy trở thành thảm họa.
Khi sân Camp Nou buộc phải đóng cửa suốt gần hai mùa giải, doanh thu từ bán vé từng đạt 200 triệu USD mỗi năm, giảm xuống chỉ còn khoảng 28 triệu. Hụt nguồn tiền mặt, Barca không thể thanh toán đầy đủ lương cầu thủ, phải thương lượng hoãn trả hơn 460 triệu USD cho các ngôi sao, trong đó có Messi, Gerard Pique hay Sergio Busquets.
Năm tài chính 2020-2021, Barca công bố khoản lỗ 640 triệu USD, lớn nhất lịch sử bóng đá thế giới. Khi đó, nợ ngắn hạn đã vượt quá 840 triệu USD, còn tổng nợ lên tới gần 1,5 tỷ USD. Chủ tịch Josep Bartomeu từ chức trong khủng hoảng, để lại một quả bom nợ cho người kế nhiệm Joan Laporta.
Không có ông chủ giàu có chống lưng như Man City hay PSG, Barca buộc phải tự cứu họ. Laporta từng điều hành CLB trong thời hoàng kim của HLV Pep Guardiola, nay chọn một hướng đi táo bạo, đó là bán tài sản tương lai để lấy tiền hoạt động hiện tại.
Barca gọi đó là các đòn bẩy tài chính. Trong năm 2022, CLB bán 25% bản quyền truyền hình La Liga trong 25 năm cho tập đoàn Sixth Street, đổi lại khoản tiền 768 triệu USD ngay lập tức. Họ cũng bán 49% cổ phần của Barca Studios (nay đổi tên thành Barca Vision) cho hai công ty Socios.com và Orpheus Media, với kỳ vọng thu về thêm 230 triệu USD.
Nhờ những dòng tiền tạm thời ấy, Barca có thể trả nợ ngắn hạn, ký hợp đồng mới với một loạt cầu thủ như Robert Lewandowski, Raphinha, Jules Kounde. Nhưng mặt trái là đội bóng đã hy sinh một phần doanh thu trong tương lai, đặc biệt là bản quyền truyền hình, vốn là nguồn thu bền vững nhất.
Đáng lo hơn, các đối tác mua cổ phần Barca Studios đã không thanh toán đầy đủ số tiền như cam kết, khiến CLB phải ghi giảm giá trị tài sản hơn 230 triệu USD trong báo cáo tài chính. Điều đó đồng nghĩa, một phần đòn bẩy Barca công bố thực chất không mang lại tiền thật, chỉ giúp họ tạm thời làm đẹp sổ sách.
Một trong những dự án trọng điểm Laporta cam kết hoàn thành là Espai Barca, kế hoạch tái thiết toàn bộ khu phức hợp Camp Nou, bao gồm sân mới, nhà thi đấu đa năng và khu thương mại xung quanh. Ban đầu, dự án dự kiến tiêu tốn khoảng 690 triệu USD. Nhưng đến năm 2025, con số đó đã đội lên gần 1,7 tỷ USD.
Trong khi Camp Nou đóng cửa để xây lại, Barca phải thi đấu tạm thời ở sân Olympic Montjuic, nơi có sức chứa nhỏ hơn và chi phí vận hành cao hơn. Điều này khiến doanh thu ngày thi đấu giảm mạnh, chỉ còn khoảng 55% so với thời gian trước. Dù ban lãnh đạo kỳ vọng sân mới sẽ giúp tăng doanh thu thêm 290 triệu USD mỗi năm sau khi hoàn tất, hiện tại dự án vẫn là gánh nặng lớn, buộc CLB phải vay thêm hàng trăm triệu USD từ Goldman Sachs và JP Morgan.
Tổng nợ của Barca hiện vượt 1,67 tỷ USD, cao nhất thế giới bóng đá. Mỗi năm, đội bóng phải chi khoảng 35 triệu USD tiền lãi và gốc, trong khi phần lớn khoản vay lớn nhất sẽ đáo hạn năm 2032.
Ngoài ra, Barca còn đối mặt với rủi ro pháp lý từ LĐBĐ châu Âu (UEFA). Hè 2023, UEFA đã mở cuộc điều tra về việc CLB khai khống doanh thu liên quan đến việc bán cổ phần Barca Studios và một số khoản tài trợ. Dù chưa có án phạt cụ thể, UEFA đã cảnh cáo rằng nếu Barca vi phạm luật Công bằng Tài chính, họ có thể bị cấm tham dự Champions League ít nhất một mùa.
Đây không phải lời đe dọa suông. Trước đó, Man City và Juventus cũng từng bị UEFA trừng phạt nặng vì vi phạm tài chính. Với Barca, việc bị loại khỏi Champions League sẽ là cú đòn chí mạng, bởi giải đấu này mang về trung bình 115 triệu USD mỗi năm, nguồn thu CLB đang phụ thuộc rất lớn.
Laporta và ban giám đốc vẫn khẳng định Barca đang đi đúng hướng. Báo cáo tài chính năm 2024 cho thấy đội bóng chỉ lỗ 9,7 triệu USD, mức thấp nhất trong gần một thập kỷ. Lần đầu tiên kể từ năm 2016, họ đạt lợi nhuận hoạt động dương, khoảng 83 triệu USD. Tỷ lệ lương trên doanh thu đã giảm xuống 52%, nằm trong ngưỡng an toàn La Liga cho phép.
Các hợp đồng thương mại lớn cũng góp phần cải thiện dòng tiền. Nike gia hạn tài trợ với giá trị khoảng 124 triệu USD mỗi năm. Spotify vẫn trả 63 triệu USD cho quyền đặt tên sân và áo đấu. Ngoài ra, đội bóng cũng bắt đầu khai thác quyền sử dụng các ghế VIP trong 30 năm, thu về gần 115 triệu USD, dù đây vẫn là nguồn thu một lần, không mang tính bền vững.
Những con số tạm ổn ấy không che giấu được thực tế Barca vẫn đang sống nhờ tương lai. Các khoản vay cho Espai Barca sẽ tiếp tục đè nặng lên bảng cân đối kế toán trong ít nhất 10 năm tới. Còn các đòn bẩy tài chính sẽ khiến nguồn thu bản quyền truyền hình giảm mạnh từ sau năm 2030.
Nếu không còn tài sản để bán, Barca sẽ xoay xở thế nào? Các chuyên gia tài chính cảnh báo, khi hiệu ứng sân mới chưa kịp phát huy, đội bóng sẽ rơi vào trạng thái thiếu thanh khoản nghiêm trọng.
Việc Barca sử dụng các đòn bẩy tài chính chỉ giúp trì hoãn khủng hoảng, chứ không giải quyết tận gốc. Dù Laporta luôn khẳng định ông đang “bảo vệ linh hồn của CLB”, Barca có thể phải tính đến những giải pháp cực đoan hơn nếu tình hình không được cải thiện. Họ có thể phải bán cổ phần cho nhà đầu tư bên ngoài, điều mà trong hơn 120 năm lịch sử CLB luôn cố tránh.
Barca vẫn còn những tài năng trẻ “cây nhà, lá vườn” như Lamine Yamal, Gavi hay Pedri. Nhưng nếu nền tảng tài chính không được củng cố, ngay cả thế hệ vàng tiếp theo cũng có thể bị chôn vùi trong đống nợ mà các thế hệ đi trước để lại.
Xuân Bình (theo Athletic)