Mùa acqua alta (mùa nước dâng) kéo dài từ tháng 10 đến tháng 3, cao điểm vào tháng 11, thường kéo dài 3-4 giờ, có khi 6-8 giờ. Hai khu vực chịu ảnh hưởng nặng nhất là San Marco và Rialto, do ở vị trí thấp. Hiện tượng nước dâng do nhiều yếu tố kết hợp như triều cường, áp suất thấp và gió sirocco từ phương nam.
Venice hình thành từ thế kỷ 5 khi cư dân vùng Veneto chạy nạn lên hơn 100 hòn đảo nhỏ giữa đầm phá Adriatic. Họ đóng hàng triệu cọc gỗ xuống lớp bùn sét để dựng nền móng cho nhà cửa, cung điện, nhà thờ, tất cả được nối bằng kênh đào và cầu đá. Từ vùng đầm lầy khắc nghiệt, Venice trở thành trung tâm thương mại lớn của châu Âu thời Trung cổ, rồi biểu tượng nghệ thuật, kiến trúc và tình yêu. Tuy nhiên, chính nền đất yếu cùng mực nước dao động khiến thành phố chìm dần, trung bình 2,5 mm mỗi năm.
Theo Viện Khoa học Biển Italy (ISMAR-CNR), mực nước biển tại Venice đã tăng khoảng 30 cm trong thế kỷ qua do biến đổi khí hậu và lún đất. Trận lũ năm 2019 làm mực nước dâng 187 cm, đã nhấn chìm 80% thành phố, gây thiệt hại hơn một tỷ euro, buộc Venice phải hành động.
Hệ thống cổng chắn MOSE (Modulo Sperimentale Elettromeccanico) vận hành toàn phần từ tháng 10/2020 sau 17 năm xây dựng. 78 cánh cổng thép đặt tại ba cửa biển sẽ tự động nâng lên khi triều cường vượt 110 cm, ngăn nước tràn vào đầm phá. Từ 2020 đến nay, MOSE được kích hoạt gần 100 lần, giúp bảo vệ thành phố gần như tuyệt đối trong các đợt nước dâng.
Chính quyền Venice cho biết nhờ hệ thống này, phần lớn khu vực trung tâm lịch sử, bảo tàng, nhà hàng có thể duy trì hoạt động quanh năm, ngay cả trong mùa nước cao. Theo BBC Future, MOSE không chỉ cứu Venice khỏi ngập mà còn bảo vệ ngành du lịch trị giá hàng tỷ euro.
Báo cáo MOSE Report 2024 của chính quyền thành phố ghi nhận hệ thống được kích hoạt 25 lần trong năm 2023 và 28 lần năm 2024, giúp Venice tránh thiệt hại kinh tế khoảng 200-400 triệu euro mỗi năm, chủ yếu trong lĩnh vực du lịch. Tuy nhiên, hệ thống này gây tranh cãi vì chi phí bảo trì ước tính 80-100 triệu euro mỗi năm, kim loại dễ bị ăn mòn bởi muối biển. Ngư dân lo ngại việc đóng cổng thường xuyên ảnh hưởng dòng chảy tự nhiên và hệ sinh thái đầm phá.
Theo Báo cáo Tác động Kinh tế Du lịch Venice của Hội đồng Du lịch và Lữ hành Thế giới (WTTC), Venice đón hơn 5,6 triệu lượt khách năm 2023, riêng mùa thu-đông (tháng 10-12) chiếm 18,4%, tương đương hơn một triệu lượt. Doanh thu du lịch trực tiếp ước đạt 2,5 tỷ euro, mùa nước cao đóng góp khoảng 15-18%. Năm 2024, lượng khách tăng lên gần 6 triệu, acqua alta tiếp tục trở thành sản phẩm du lịch độc đáo.
Các tour đi bộ “ngắm lũ” giá 35-80 euro được bán trên nhiều nền tảng như Viator hay GetYourGuide, thu hút du khách muốn chứng kiến cảnh tượng hiếm có khi quảng trường San Marco phản chiếu như gương nước. Nhiều khách sạn quanh trung tâm cho khách mượn ủng cao su miễn phí, lắp lối đi tạm để du khách dễ di chuyển. Ảnh Venice mùa nước lan truyền trên mạng xã hội, góp phần quảng bá hình ảnh thành phố.
Sống chung với lũ và du lịch đại trà cũng khiến Venice phải trả giá. Sóng từ tàu lớn làm xói mòn nền móng cổ, rác nhựa và nước thải gây ô nhiễm đầm phá. Số cư dân thường trú nay chỉ còn khoảng 50.000 người, bằng một phần ba so với năm 1950, khi nhiều người rời đi hoặc cho thuê nhà qua Airbnb. Để giảm tải, thành phố áp dụng phí vào cửa 5-10 euro vào ngày cao điểm, giới hạn đoàn tối đa 25 người, cấm loa cầm tay và hạn chế tàu du lịch lớn nhằm bảo vệ di sản.
Cùng lúc đó, Venice tiếp tục duy trì nhịp sống đặc trưng giữa mùa nước, với nhiều biện pháp giúp cư dân và du khách thích ứng linh hoạt. Hệ thống passerelle, lối đi bộ tạm bằng gỗ hoặc kim loại, được lắp ráp nhanh trên các tuyến phố và quảng trường khi nước dâng. Cửa hàng, bảo tàng dựng vách kính chống nước, ứng dụng cảnh báo ngập được cập nhật theo khu vực. Một số bảo tàng còn trưng bày triển lãm về biến đổi khí hậu, giúp du khách hiểu sâu hơn mối quan hệ giữa Venice và biển.
Việc tham quan Venice mùa nước cao vẫn khả thi và an toàn nếu chuẩn bị kỹ. Du khách được khuyến nghị chọn khu vực lưu trú cao như Cannaregio hoặc Dorsoduro, mang theo ủng chống nước, tránh hành lý cồng kềnh. Thành phố phát tín hiệu cảnh báo bằng còi và thông báo trực tuyến, giúp người dân và khách chủ động di chuyển. Các tuyến vaporetto (xe buýt đường thủy) hiếm khi ngừng hoạt động, chỉ điều chỉnh lộ trình khi nước quá cao.
Dù hệ thống MOSE giúp giảm 90% số lần ngập nặng, Venice vẫn đối mặt nguy cơ chìm dần do lún đất và nước biển dâng. Giới khoa học Italy đang thử nghiệm giải pháp bơm nước biển vào tầng ngậm nước sâu để “nâng” thành phố thêm 20-30 cm, kéo dài thời gian bảo vệ thêm khoảng 50 năm. UNESCO khuyến nghị mở rộng vùng bảo tồn và khôi phục dân cư nội đô.
Venice vẫn kiên trì tìm cách tồn tại giữa biến đổi khí hậu, như cách thành phố này biến mùa lũ thành một phần bản sắc du lịch độc đáo.
Mai Phương (Theo CNN, La Repubblica, Corriere della Sera)